ARTYKUŁ ORYGINALNY
Czynniki podmiotowe jako predyktory zachowań zdrowotnych kobiet czynnych zawodowo
1
Katedra Metodologii Nauk Pedagogicznych, Instytut Pedagogiki
Wydział Pedagogiki i Psychologii
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Polska
Data nadesłania: 07-01-2021
Data ostatniej rewizji: 30-04-2021
Data akceptacji: 04-05-2021
Data publikacji: 31-08-2021
Autor do korespondencji
Marlena Maria Duda
Katedra Metodologii Nauk Pedagogicznych, Instytut Pedagogiki Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Narutowicza 12, 20-004, Lublin, Polska
Katedra Metodologii Nauk Pedagogicznych, Instytut Pedagogiki Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Narutowicza 12, 20-004, Lublin, Polska
Rozprawy Społeczne/Social Dissertations 2021;15(2):100-116
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Streszczenie: Celem podjętych badań było scharakteryzowanie zachowań zdrowotnych młodych pracujących kobiet oraz ustalenie związków między prezentowanymi zachowaniami zdrowotnymi a zasobami podmiotowymi. Materiał i metody: Przebadano 200 kobiet aktywnych zawodowo przy użyciu standaryzowanych narzędzi diagnostycznych: Skali Uogólnionej Własnej Skuteczności (GSES) R. Schwarzera i M. Jerusalem w adaptacji Z. Juczyńskiego (2001), Testu Orientacji Życiowej (LOT-R) M. Scheiera i C. Carvera w adaptacji R. Poprawy i Z. Juczyńskiego (2001), Skali Satysfakcji z Życia (SWLS) Dienera i ws. w adaptacji Z. Juczyńskiego oraz Inwentarza Zachowań Zdrowotnych (IZZ) Z. Juczyńskiego (2001). Wyniki: Analiza danych wykazała, że istotnymi predyktorami zachowań prozdrowotnych w badanej grupie okazały się: satysfakcja z życia i dyspozycyjny optymizm. Wskazuje to na udział pozytywnego nastawienia psychicznego w formowaniu zachowań podtrzymujących zdrowie. Wnioski: Na szczególną uwagę zasługuje potrzeba monitorowania zachowań zdrowotnych młodych kobiet, ze szczególnym uwzględnieniem zasobów sprzyjających zdrowiu.
REFERENCJE (57)
1.
Andruszkiewicz, Anna, Banaszkiewicz, M., Felsmann, M., Marzec, A., Kiełbratowska, B., Kocięcka, A. (2011). Poczucie własnej skuteczności a wybrane zmienne związane z funkcjonowaniem zawodowym w grupie pielęgniarek. Nursing Problems / Problemy Pielęgniarstwa, 19(2), 143–147.
2.
Andruszkiewicz, Anna,, Nowik, M. (2011). Zachowania zdrowotne kobiet czynnych zawodowo. Nursing Problems / Problemy Pielęgniarstwa, 19(2), 148–152.
3.
Banaszkiewicz, M., Wawrzonkowska, I.,, Andruszkiewicz, A. (2014). Zachowania zdrowotne i ich wybrane predyktory a jakość życia kobiet w okresie okołomenopauzalnym na przykładzie pacjentek Wielospecjalistycznego Szpitala Miejskiego im. Dr E. Warmińskiego w Bydgoszczy. Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 15(z. 12, cz. 1), 263–279.
4.
Basińska, M. A. (2008). Wybrane zagadnienia z psychologii zdrowia. W: A. Andruszkiewicz, M. Banaszkiewicz (Red.), Promocja zdrowia. Dla studentów studiów licencjackich kierunku pielęgniarstwo i położnictwo: T. 1: Teoretyczne podstawy promocji zdrowia. Wydawnictwo Czelej.
5.
Binkowska-Bury, M.,, Więch, P. (2016). Zachowania zdrowotne młodzieży akademickiej. W M. Marć, W. Kruk (Red.), Zagrożenia zdrowia społeczeństwa a wyzwania edukacji zdrowotne (s. 35–56). Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
6.
Bochniarz, A. (2019). Psychospołeczne uwarunkowania potrzeb młodzieży z rodzin niepełnych. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
7.
Borys, B. (2010). Zasoby zdrowotne w psychice człowieka. Forum Medycyny Rodzinnej, 4(1), 44–52.
8.
Carver, C. S.,, Scheier, M. F. (2014). Dispositional optimism. Trends in Cognitive Sciences, 18(6), 293–299. https://doi.org/10.1016/j.tics....
9.
Chojnacka-Szawłowska, G. (2012). Psychologiczne aspekty przewlekłych chorób somatycznych. Wydawnictwo Vizja Press&IT.
10.
Desharnais, R., Bouillon, J.,, Godin, G. (1986). Self-Efficacy and Outcome Expectations as Determinants of Exercise Adherence. Psychological Reports, 59(3), 1155–1159. https://doi.org/10.2466/pr0.19....
11.
Dolińska-Zygmunt, G. (2000). Podmiotowe uwarunkowania zachowań promujących zdrowie. Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
12.
Dolińska-Zygmunt, G. (2001). Orientacja salutogenetyczna w problematyce zdrowotnej. W G. Dolińska-Zygmunt (Red.), Podstawy psychologii zdrowia (s. 19–31). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
13.
Duda, M. (2016). Poczucie jakości życia młodzieży z problemami zdrowotnymi. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
14.
Dworak, A. (2018). Zdrowie i zachowania zdrowotne kobiet: Perspektywa społeczno-pedagogiczna. Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”.
15.
Esnaola, I., Benito, M., Antonio-Agirre, I., Axpe, I.,, Lorenzo, M. (2019). Longitudinal measurement invariance of the Satisfaction With Life Scale in adolescence. Quality of Life Research. https://doi.org/10.1007/s11136....
16.
Giltay, E. J., Geleijnse, J. M., Zitman, F. G., Buijsse, B.,, Kromhout, D. (2007). Lifestyle and dietary correlates of dispositional optimism in men: The Zutphen Elderly Study. Journal of Psychosomatic Research, 63(5), 483–490. https://doi.org/10.1016/j.jpsy....
17.
Gochman, D. S. (1982). Labels, systems and motives: Some perspectives for future research and programs. Health Education Quarterly, 9(2–3), 263–270.
18.
Gruszczyńska, M., Bąk-Sosnowska, M.,, Plinta, R. (2015). Zachowania zdrowotne jako istotny element aktywności życiowej człowieka. Stosunek Polaków do własnego zdrowia. Hygeia Public Health, 50(4), 558–565.
19.
Han, K. (2005). Self efficacy, health promoting behaviors, and symptoms of stress among university students. Taehan Kanho Hakhoe Chi, 35(3), 585–592.
20.
Harvey, I. S.,, Alexander, K. (2012). Perceived Social Support and Preventive Health Behavioral Outcomes among Older Women. Journal of Cross-Cultural Gerontology, 27(3), 275–290. https://doi.org/10.1007/s10823....
21.
Heszen, I. (2005). Zmienność wymiarów zdrowia na przestrzeni życia człowieka. W D. Kubacka-Jasiecka, T. M. Ostrowski (Red.), Psychologiczny wymiar zdrowia, kryzysu i choroby (s. 21–36). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
22.
Heszen-Niejodek, I., Sęk, H. (2007). Psychologia zdrowia. Wydawnictwo Naukowe PWN.
23.
Hevey, D., Smith, M., McGee, H. M. (1998). Self-efficacy and health behaviour: A review. The Irish Journal of Psychology, 19(2–3), 248–273. https://doi.org/10.1080/030339....
24.
Hobfoll, S. E. (2006). Stres, kultura i społeczność: Psychologia i filozofia stresu. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
25.
Hutchinson, L. C., Forshaw, M. J., Poole, H. (2020). Health behaviours in ambulance workers. Journal of Paramedic Practice, 12(9), 367–375. https://doi.org/10.12968/jpar.....
26.
Juczyński, Z. (2001). Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Pracownia Testów Psychologicznych.
27.
Kaleta, K., Mróz, J. (2012). Percepcja relacji interpersonalnych a pozytywne zachowania zdrowotne dorosłych. Problemy Higieny i Epidemiologii, 4(93), 779–784.
28.
Karwat, I. D., Jędrych, M., Skawiński, D., Piecewicz-Szczęsna, H., Sobieszczański, J., Żukow, W., Fronczek, M.,, Borzęcki, P. (2012). Zdrowie i niepełnosprawność – problemy w definiowaniu. Journal of Health Sciences, 5(2), 87–100.
29.
Kelloniemi, H., Ek, E.,, Laitinen, J. (2005). Optimism, dietary habits, body mass index and smoking among young Finnish adults. Appetite, 45(2), 169–176. https://doi.org/10.1016/j.appe....
30.
Kirenko, J., Zubrzycka-Maciąg, T. (2017). Zachowania zdrowotne nauczycieli: Badania empiryczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
31.
Konaszewski, K., Kwadrans, Ł. (2018). Zasoby osobiste młodzieży nieprzystosowanej społecznie: Uwarunkowania środowiskowe. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
32.
Kościelak, R. (2010). Poczucie umiejscowienia kontroli i przekonania o własnej skuteczności w zdrowiu i chorobie. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
33.
Kowalski, P. (2018). Obraz samego siebie a zachowania zdrowotne młodzieży studiującej. Rocznik Lubuski, 44(2a), 297–311.
34.
Kropornicka, B., Olszak, C., Szymczuk, E. (2015). Zachowania zdrowotne studentów Uniwersytetu Medycznego w Lublinie w zależności od miejsca zamieszkania. Rozprawy Społeczne, 9(2), 58–64.
35.
Mandziuk, M. (2017). Zachowania zdrowotne studentek pielęgniarstwa w Polsce i na Łotwie. Rozprawy Społeczne, 11(4), 50–55. https://doi.org/10.29316/rs.20....
36.
Marcus, B. H., Eaton, C. A., Rossi, J. S.,, Harlow, L. L. (1994). Self-efficacy, decision-making, and stages of change: An integrative model of physical exercise. Journal of Applied Social Psychology, 24(6), 489–508. https://doi.org/10.1111/j.1559....
37.
Mziray, M., Żuralska, R., Domagała, P., Wiszniewski, A., Jagielski, P.,, Foerster, J. (2013). Ocena związku między poczuciem własnej skuteczności a zachowaniami zdrowotnymi u pensjonariuszy wybranych Domów Pomocy Społecznej na terenie województwa pomorskiego. Przedsiębiorczość i Zarządzanie, XIV(10), 409–418.
38.
Náfrádi, L., Nakamoto, K.,, Schulz, P. J. (2017). Is patient empowerment the key to promote adherence? A systematic review of the relationship between self-efficacy, health locus of control and medication adherence. PloS One, 12(10), e0186458. https://doi.org/10.1371/journa....
39.
Nowak, G., Żelazko, A., Rogalska, A., Nowak, D.,, Pawlas, K. (2016). Badanie zachowań zdrowotnych i osobowości typu D wśród studentek dietetyki. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 22(2), 129–134. https://doi.org/10.5604/208345....
40.
Nowicki, G. J., Zboina, B., Kocka, K., Ślusarska, B., Bartoszek, A.,, Wiśniewska, A. (2018). Zakres rozumienia pojęcia „zachowania zdrowotne” oraz uwarunkowania aktywności zdrowotnej człowieka. Acta Scientifica Academiae Ostroviensis. Sectio A, Nauki Humanistyczne, Społeczne i Techniczne, 11(1), 372–387. https://doi.org/10.33674/acta_....
41.
Ogińska-Bulik, N.,, Juczyński, Z. (2008). Osobowościowe wyznaczniki satysfakcji z życia. W: I. Heszen-Niejodek, J. Życińska (Red.), Psychologia zdrowia: W poszukiwaniu pozytywnych inspiracji (s. 89–102). Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academica”.
42.
Park, S.-M., Kim, H.-C., Park, S.-G., Jang, H.-S., Choi, G.,, Leem, J.-H. (2018). Satisfaction with life and the risk of occupational injury. Annals of Occupational and Environmental Medicine, 30, 49. https://doi.org/10.1186/s40557....
43.
Petrovic, D., de Mestral, C., Bochud, M., Bartley, M., Kivimäki, M., Vineis, P., Mackenbach, J., Stringhini, S. (2018). The contribution of health behaviors to socioeconomic inequalities in health: A systematic review. Preventive Medicine, 113, 15–31. https://doi.org/10.1016/j.ypme....
44.
Poprawa, R. (2001). Zasoby osobiste w radzeniu sobie ze stresem. W: G. Dolińska-Zygmunt (Red.), Podstawy psychologii zdrowia (s. 103–142). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
45.
Poprawa, R. (2008). Samoocena jako miara podmiotowych zasobów. W: I. Heszen, J. Życińska (Red.), Psychologia zdrowia: W poszukiwaniu pozytywnych inspiracji. Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academica”.
46.
Puchalski, K. (2008). Ukierunkowania aktywności zdrowotnej w kontekście promocji zdrowia—Szkic socjologicznego modelu. W I. Heszen-Niejodek, J. Życińska (Red.), Psychologia zdrowia: W poszukiwaniu pozytywnych inspiracji (s. 205–222). Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academica”.
47.
Rasmussen, H. N., Scheier, M. F., Greenhouse, J. B. (2009). Optimism and Physical Health: A Meta-analytic Review. Annals of Behavioral Medicine : A Publication of the Society of Behavioral Medicine, 37(3), 239–256. https://doi.org/10.1007/s12160....
48.
Schwarzer, R. (1997). Poczucie własnej skuteczności w podejmowaniu i kontynuowaniu zachowań zdrowotnych. W: I. Heszen-Niejodek, H. Sęk (Red.), Psychologia zdrowia. PWN.
49.
Sęk, H. (2008). Zdrowie behawioralne. W J. Strelau (Red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (T. 3, s. 533–553). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
50.
Song, K. J. (2003). The effects of self-efficacy promoting cardiac rehabilitation program on self-efficacy, health behavior, and quality of life. Taehan Kanho Hakhoe Chi, 33(4), 510–518.
51.
Stach, R. (2006). Optymizm: Badania nad optymizmem jako mechanizmem adaptacyjnym. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
52.
Stelmach, M. (2013). Wstęp. W: A. Ostrowska (Red.), Raport Polki 2013. Zdrowie i jego zagrożenia (s. 5). Fundacji MSD dla Zdrowia Kobiet.
53.
Steptoe, A., Wright, C., Kunz-Ebrecht, S. R.,, Iliffe, S. (2006). Dispositional optimism and health behaviour in community-dwelling older people: Associations with healthy ageing. British Journal of Health Psychology, 11(Pt 1), 71–84. https://doi.org/10.1348/135910....
54.
Tobiasz-Adamczyk, B. (2000). Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
55.
Wrona-Polańska, H. (2012). Psychologia zdrowia w służbie człowieka—Rola zasobów podmiotowych. W: H. Wrona-Polańska (Red.), Psychologia zdrowia w służbie człowieka (s. 12–29). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
56.
Wysocka, E. (2011). Praca jako czynnik warunkujący jakość życia ludzi młodych – psychospołeczna perspektywa teoretyczna. Forum Pedagogiczne, 1(1), 13–44. https://doi.org/10.21697/fp.20....
57.
Yun, Y. H., Rhee, Y. E., Kang, E.,, Sim, J. (2019). The Satisfaction with Life Scale and the Subjective Well-Being Inventory in the General Korean Population: Psychometric Properties and Normative Data. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(9), 1538. https://doi.org/10.3390/ijerph....
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2657-9332 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
