ARTYKUŁ ORYGINALNY
Starzenie się ludności i wykluczenie osób starszych a edukacja do starości
1
Katedra Interdyscyplinarnych Studiów nad Niepełnosprawnością, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, Polska
Data nadesłania: 26-10-2019
Data ostatniej rewizji: 06-12-2019
Data akceptacji: 05-02-2020
Data publikacji: 01-06-2020
Autor do korespondencji
Magda Lejzerowicz
Katedra Interdyscyplinarnych Studiów nad Niepełnosprawnością, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, Szczęśliwicka 40, 02-353, Warszawa, Polska
Katedra Interdyscyplinarnych Studiów nad Niepełnosprawnością, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, Szczęśliwicka 40, 02-353, Warszawa, Polska
Rozprawy Społeczne/Social Dissertations 2020;14(1):82-97
SŁOWA KLUCZOWE
wykluczenie społeczneproces starzenia sięmikromodele wsparcia społecznegouprzedmiotowienieedukacja osób starszych
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Streszczenie: Celem artykułu jest wykazanie, jakie warunki muszą być spełnione, aby możliwe było wsparcie osób starszych w procesie inkluzji społecznej, jak również wykazanie, że aktywne, zdrowe starzenie się jest możliwe poprzez edukację do starości. Dodatkowo poddano analizie postawy społeczne w stosunku do osób starszych oraz zakres edukacji do starości w polskim systemie edukacji. Materiał i metody: W badaniach zastosowana została metoda analizy danych zastanych pochodzących z raportów i ekspertyz GUS (2014, 2016, 2019), NIZP-PZH (2018), NIK (2018), CBOS (2009, 2016), EHIS (2014), NHS (2018) oraz badań Wojcieszek, Majdy, Nawalanej (2013), Miłkowskiej (2014), Kurtyki-Chałas (2015). Wyniki: Analiza danych wskazuje, że oferty aktywizującej społecznie, jak i edukacyjnie, uwzględniającej potrzeby osób starszych powyżej 80-tego roku życia, osób biernych i zależnych w zasadzie nie ma. Wykazano również brak przygotowania do okresu starości w życiu, w polskim systemie edukacyjnym edukacja do starości jest nieobecna. Wnioski: Poziom inkluzji społecznej osób starszych w szczególności powyżej 80 roku życia jest bardzo niski.
REFERENCJE (102)
1.
Adams, M. (2003). The reflexive self and culture: a critique, British Journal of Sociology, 2(54), 221–238. https://onlinelibrary.wiley.co..., dostęp.[12.10.2019].
2.
AgeUK. 2011, Ageism in Europe. Findings from the European Social Survey, A Report from EURAGE (European Research Group on Attitudes to Age) commissioned by Age UK, http://www.ageuk.org.uk/Docume..., dostęp [30.09.2019].
3.
Bartel, R. (1986). Geragogik – ein Aufgabenbereich der Heilpädagogik. Survey-Studie zur Problematik alter/alternder Menschen aus heilpädagogischer Sicht. Giessen: JLU.
4.
Beck, O., Kędziora – Kornatowska, K., Monastyrska, E. (2015). Starzenie się i związane z nim wyzwania. Dylematy współczesnych ludzi: radzenie sobie z wielością ról i zadań. (red.) Liberska H., Malina A., Suwalska-Barancewicz D. Warszawa, Difin SA, 155-162.
5.
Bień, B., Doroszkiewicz, H., Wojszel Z.B. w imieniu grupy EUROFAMCARE. (2008). Poziom niesprawności osób starszych a korzystanie z usług medycznych i pozamedycznych w badaniu EUROFAMCARE, Gerontologia Polska 16, 2, 101–110.
6.
Bilewicz-Wyrozumska, T., Krenzel, I., Bilewicz-Stebel, M., Kraus, J., Krukowska, J., Szulc, M., (2017). Zdrowe starzenie się a edukacja do starości, Profilaktyka i Edukacja Zdrowotna, Wydawnictwo Naukowe NeuroCentrum, Lublin, 39-54.
7.
Błędowski, P. (2009). Przesłanki demograficzne wprowadzenia nowej formy organizacji i finansowania opieki długoterminowej w Polsce. [w:] M. Augustyn (red.) Opieka długoterminowa w Polsce: Opis, diagnoza, rekomendacje, Warszawa, 16-32.
8.
Buffel, T., Phillipson, C., Scharf, T. (2013). Experiences of neighbourhood exclusion and inclusion among older people living in deprived inner-city areas in Belgium and England. Ageing and Society, 33(1), 89-109. doi:10.1017/S0144686X12000542.
9.
Burges, E.W. (1960). Aging in western societes. Chicago, University of Chicago Press.
10.
Butler, R.N. (1969). Ageism: Another form of bigotry. Gerontologist, 9, 243-246. doi:10.1093/geront/9.4_Part_1. https://pdfs.semanticscholar.o..., dostęp [30.09.2019].
11.
CBOS. (2009). Polacy wobec ludzi starych i własnej starości. Komunikat z badań, Warszawa.
13.
Chabior, A., Fabiś, A., Wawrzyniak, J.K. (2017). Ludzka starość. Wybrane zagadnienia gerontologii społecznej, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
14.
Comfort, A. (1990). Say Yes to Old Age: Developing a Positive Attitude to Old Age. New York, Crown Publishers Inc.
15.
Commins, P. (2004) Poverty and Social Exclusion in Rural Areas: Characteristics, Processes and Research Issues. Sociologia Ruralis, 44: 60-75. doi:10.1111/j.1467-9523.2004.00262.x dostęp [23.10.2019].
16.
Czerniawska, O. (2007). Szkice z andragogiki i gerontologii, Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, Łódź.
18.
de Boer, M. J. (2010). Discrimination of the elderly: how guilty are you?. Netherlands heart journal: monthly journal of the Netherlands Society of Cardiology and the Netherlands Heart Foundation, 18(5), 227. doi:10.1007/bf03091766.
19.
Deci, E., Rayn, R. (2000). Self-Determination Theory and the Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development, and Well-Being, American Psychologist, 1(55), 68-78.
20.
Demetrio, D. (2006). Edukacja dorosłych, [w:] B. Śliwerski, (red.), Pedagogika t. 3, Gdańsk, GWP.
21.
Dorfman, R. A. (1994). Aging Into the 21stCentury: The Exploration of Aspirations and Values. New York: Brunner/Mazel Publishers.
22.
Dubas, E. (2008). Edukacyjny paradygmat badawczy w geragogice [w:] Kuchcińska M. (red.) Edukacja do i w starości, Wydawnictwo Kujawsko–Pomorskiej Szkoły Wyższej, Bydgoszcz.
23.
Dzięgielewska, M. (2006). Aktywność społeczna i ekonomiczna w fazie starości. W: B. Szatur-Jaworska, P. Błędowski, M. Dzięgielewska, Podstawy gerontologii społecznej (161-181). Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
24.
Encyklopedia starości, starzenia się i niepełnosprawności. (2017). t. 1, A. Zych (red.), Stowarzyszenie Thesaurus Silesiae – Skarb Śląski, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk” w Katowicach, Katowice.
26.
Fabiś, A. (2005). Seniorzy w rodzinie, instytucji i społeczeństwie. Wyższa Szkoła marketingu i Zarządzania, Sosnowiec.
27.
Fratiglioni, L., Wang, H., Ericsson, K., Maytan, M., Winblad, B. (2000). Influence of social network on occurrence of dementia: a community-based longitudinal study. The Lancet, 355, 1315-1319.
29.
Gielas, J. (2006). Przypominać sobie – to znaczy żyć. Praca biograficzna z seniorem: teoria i ćwiczenia praktyczne. Wspólne Tematy, 3, 3-13.
30.
Głodkowska, J. (2015). Autorstwo własnego życia osoby z niepełnosprawnością – konceptualizacja w perspektywie dobrostanu, podmiotowości, optymalnego funkcjonowania i wsparcia. [w:] J. Głodkowska (red.), Personalistyczne ujęcie fenomenu niepełnosprawności. Warszawa, Wydawnictwo APS.
31.
Gutowska, A. (2015). (Nie)pełnosprawna starość – przyczyny, uwarunkowania, wsparcie. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 8, 9–33.
32.
GUS. (2014). Prognoza ludności Polski 2014 – 2050 [Population Projection 2014 – 2050], Warszawa 2014.
34.
GUS. (2019). Ludność. Stan i struktura oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2018 r. Stan w dniu 31 XII, Warszawa.
35.
Herman, A. (2017). Przeciwdziałanie zjawisku ageizmu na przykładzie miasta Lublin, Annales Universitatis Marie Curie- Skłodowska, Lublin – Polonia 2017, vol. XXX, 4 Sectio J.
36.
Jachym, W., Kołpa, M., Zurawska-Lany, A., (2018). Razem tworzymy senioralną przestrzeń, Edukacja ustawiczna dorosłych, 4, 25-32.
37.
Jakimiuk, B. (2016). Środowisko pracy jako obszar budowania poczucia własnej wartości i relacji z innymi. Annales Universitatis Mariae Curie – Skłodowska, Lublin- Polonia, XXIX, 4 SECTIO J.
38.
Jankowski, Dz. (1999). Autoedukacja wyzwaniem współczesności, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
39.
Jolly, R. (2014). Inequality and ageing, [in:] Facing the Facts: The Truth About Ageing and Development, Age International.
40.
Kielar, M. (1992). Potrzeby w zakresie opieki i pomocy ludziom starym a zadania gerontologii społecznej, [w:] A. Radziewicz-Winnicki (red.), Pedagogika społeczna u schyłku XX wieku, Katowice 1992, s. 528.
41.
Kogan, N. (1961). Attitudes toward old people: The development of a scale and an examination of correlates. Journal of Abnormal and Social Psychology, 62, 44–54.
42.
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Europejska strategia w sprawie niepełnosprawności 2010-2020, (2010). Odnowione zobowiązanie do budowania Europy bez barier, Bruksela.
43.
Krupa, B. (2012). Starość w percepcji młodzieży – perspektywa pedagogiczna, Nowiny Lekarskie, 81, 36-43.
45.
Kurtyka-Chałas, J. (2015). Raport z badań „Percepcja starości przez kobiety w okresie wczesnej dorosłości”, Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne, 11, 83-87.
46.
Lachs, M.S., Pillemer, K. (1995). Abuse and neglect of elderly persons.N. Eng. J. Med., 7, 437–443.
47.
Lada, A. (2018). Jakość życia seniorów, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin, 2(31).
48.
Lejzerowicz, M., Trylińska-Tekielska E. (2017). Problems of Geriatric Patient – Rehabilitation, Psychological and Social Aspect, Gerontologia Polska, 25, 123-127.
49.
Magoffin, D. L. (2007). Stereotyped Seniors: The Portrayal of Older Characters in Teen Movies from 1980-2006, All Theses and Dissertations. 977.
50.
Majer, R. (2013). Aktywizacja osób starszych w środowisku miejskim jako forma przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, Acta Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica 297.
51.
Makiełło-Jarża, G. (2004). Oblicza starości- refleksje psychologa, [w:] M. Krobicki, Z. Szarota (red.) Seniorzy w społeczeństwie. XXI wieku, Kraków 2004.
53.
Miłkowska, G. (2014). Analiza postaw społecznych wobec ludzi starszych na podstawie opinii studentów, Rocznik Polsko-Ukraiński Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, t. XVI, 177-192.
54.
Murman, D. L. (2015). The Impact of Age on Cognition. Seminars in hearing, 36(3), 111–121. doi:10.1055/s-0035-1555115.
55.
National Centre of Elder Abuse. (2019). Major types of elder abuse, https://www.elderabusecenter.o..., dostęp [2.10.2019].
57.
NIK. (2018). Usługi opiekuńcze świadczone osobom starszym w miejscu zamieszkania, Warszawa.
58.
Nelson, T. D. (red.), (2004). Ageism. Stereotyping and prejudice against older persons. Cambridge: MIT Press.
59.
Palmore, E. (2005). Three decades of research on ageism. Generations. Journal of the American Society on Ageing, 29, 87–90.
60.
Perkins, D.D. (2010). Empowerment. In: R.A. Couto (ed.) Political and Civic Leadership. Thousand Oaks, Sage Publications, 207-218. https://cdn.vanderbilt.edu/vu-... content/uploads/sites/249/2011/09/14092947/Perkins.2010.Empowerment.Chapter_25-FINAL.pdf, dostęp [30.09.2019].
61.
Pierzchalska, A., Klag, P. (2008). Społeczne role osób starszych, [w:] Równość w Unii Europejskiej. Teoria i praktyka, Bokajło W., Pacześniak A. (red.), Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2, Wrocław 2008.
62.
Podgórski, R.A. (2011), Analiza pojęcia podmiotowości [w:] R.A. Podgórski, Socjologia makrostruktury. Poznań–Warszawa– Olsztyn: Wydawnictwo Naukowe Contact, 11-43.
64.
Raport NIZP-PZH, (2018). Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania, (red.) B. Wojtyniak, P. Goryński. Warszawa.
65.
Raport Sytuacja społeczna osób w wieku 65+. (2018). ARC Rynek i Opinia na zlecenie Stowarzyszenia Mali Bracia Ubogich, Warszawa.
66.
Reichard, S., Livson, F., Petersen, P.G. (1962). Aging and Personality: A Study of Eighty-Seven Older Men. New York: John Wiley and Sons, Inc.
67.
Reykowski, J. (1989). Podmiotowość – szkic problematyki, [w:] Podmiotowość jako problem filozoficzny, społeczny i pedagogiczny, red. B. Suchodolski, Konferencja w Jabłonnie.
68.
Ryan, R. M., Kuhl, J., Deci, E. L. (1997). Nature and autonomy: Organizational view of social and neurobiological aspects of self- regulation in behavior and development. Development and Psychopa- thology, 9, 701-728.
69.
Saniewska-Kilim, A., Deptała, A., Bloch, Ł. (2010). Wykluczenie społeczne osób starszych, Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje, 13/14.
70.
Sobolewska-Poniedziałek, E., Niewiadomska, A., (2017). Mobilność edukacyjna i przedsiębiorczość osób starszych, Edukacja ustawiczna dorosłych, 4, 93-104.
71.
Sochacka, J. (2019). Edukacja do starości. Jak to robi Kraków?, Gazeta Senior, 11.03.2019, http://www.gazetasenior.pl/edu... [dostęp 20.09.2019].
72.
Sprawozdanie z realizacji Programu wieloletniego Senior+ na lata 2015-2020 Edycja 2018, http://senior.gov.pl/program_s..., dostęp [19.10.2019].
73.
Steuden, S. (2011). Psychologia starzenia się i starości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
76.
Szarota, Z. (2014). Era trzeciego wieku – implikacje edukacyjne, Edukacja Ustawiczna Dorosłych, 1, 7- 18.
77.
Szatur-Jaworska, B. (2011). Formy życia rodzinnego ludzi starych, [w:] Polityka Społeczna, numer specjalny, 12–17.
78.
Szatur – Jaworska, B., Błędowski, P., Dzięgielewska, M. (2006). Podstawy gerontologii społecznej, ASPRA-JR, Warszawa.
79.
Szukalski, P. (2015). Dyskryminacja ze względu na wiek jako bariera jakości życia seniorów, [w:] Jakość życia ludzi starych – wybrane problemy, pod red. Anny Janiszewskiej, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2015, 15-16.
80.
Tobiasz-Adamczyk, B., Florek, M., Brzyski, P., Brzyska, M., Ocetkiewicz, T. (2008). Zaniedbywanie i samozaniedbywanie wśród osób starszych w opinii pracowników socjalnych i medycznych, Gerontologia Polska, (3)16, 169-179.
81.
Trafiałek, E. (2006). Wykluczenie społeczne ludzi starych. Źródła, skutki i perspektywy na przyszłość. [w:] T. Kowalewski, P. Szukalski (red.), Starość i starzenie się jako doświadczenie jednostek i zbiorowości ludzkich. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
82.
Trzesniewski, K.H., Donnellan, M.B., Robins, R.W. (2003). Stability of self-esteem across the lifespan. Journal of Personality and Social Psychology, 84, 205–220.
83.
Uchwała nr 238 Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2013r. w sprawie przyjęcia dokumentu Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014–2020, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.... dostęp [29.09.2019].
84.
Uchwała nr 161 Rady Ministrów z dnia 26 października 2018 r. w sprawie przyjęcia dokumentu Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. Bezpieczeństwo – Uczestnictwo – Solidarność.
87.
Wagner, M., Rietz, C., Kaspar, R., Janhsen, A., Geithner, L., Neise, M., Kinne-Wall C., Woopen C., Zank, S. (2018). Quality of life of the very old: Survey on quality of life and subjective well-being of the very old in North Rhine-Westphalia (NRW80+). Lebensqualität von Hochaltrigen : Studie zu Lebensqualität und subjektivem Wohlbefinden hochaltriger Menschen in Nordrhein-Westfalen (NRW80+). Zeitschrift fur Gerontologie und Geriatrie, 51(2), 193–199. doi:10.1007/s00391-017-1217-3, dostęp [20.10.2019].
88.
Waldegrave, C., Cunningham, C. (2017). Social and Economic Inequalities: the Marginalisation of Older People, Innovation in Aging, Volume 1, Issue suppl_1, 1312, https://doi.org/10.1093/geroni..., dostęp [20.10.2019].
89.
Walsh, K, Scharf, T, Keating, N. (2016). Social exclusion of older persons. Eur J Ageing.
91.
Wilmowska–Pietruszyńska, A., Putz, J. (2009). Ubezpieczenie pielęgnacyjne jako propozycja rozwiązań systemowych potrzeb osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Borgis - Postępy Nauk Medycznych, 4, 264-267.
92.
Wojcieszek, A., Majda, A., Nawalana, A. (2013). Postawy ludzi uzupełniających wykształcenie średnie wobec osób starszych, Problemy Pielęgniarstwa, 21 (4), 496–503.
93.
van den Heuvel, W.J. (2012). Discrimination against older people. Reviews in Clinical Gerontology, 22, 293-300 doi:10.1017/S095925981200010X.
94.
Ylänne, V. Williams, A. and Wadleigh, P. M. (2009). Ageing well? Older people’s health and well-being as portrayed in UK magazine advertisements, International Journal of Ageing and Later Life 4 (2), p.33-62.
95.
Zając-Lamparska, L. (2011). Wspomaganie funkcjonowania ludzi starzejących się. W: J. Trempała (red.). Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s. 419-431). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
96.
Zając-Lamparska, L. (2018). Kompensacyjna aktywność mózgu osób starszych. Gerontologia Polska, 26(1), 54-58.
97.
Zebrowitz, L.A., Montepare, J. (2008). Social Psychological Face Perception: Why Appearance Matters, Social and Personality Psychology Compass 2(3):1497, DOI: 10.1111/j.1751-9004.2008.00109.x dostęp [23.10.2019].
98.
Zielińska-Więczkowska, K., Kędziora-Kornatowska, K., Ciemnoczołowski, W. (2011). Evaluation of quality of life (QoL) of students of the University of Third Age (U3A) on the basis of socio-demographic factors and health status. Arch Gerontol Geriatr. 53(2), 198-202. doi: 10.1016/j.archger.2010.09.003.
99.
Zych, A.A. (red.). (2012). Poznać, zrozumieć i zaakceptować starość, Wydawnictwo-Druk-Reklama, Łask.
100.
Zych, A.A. (1999). Człowiek wobec starości. Szkice z gerontologii społecznej, Wydawca: ŚLĄSK, Katowice.
102.
Zych, A., Bartel, R. (1990). Sytuacja życiowa ludzi w podeszłym wieku w Polsce i w Republice Federalnej Niemiec, Kielce, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. J Kochanowskiego.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2657-9332 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
